2024 yılının son aylarında, küresel teknoloji haritasını yeniden şekillendiren bir dizi gelişmenin merkezinde Google ve Meta Platforms Inc. duruyor. Bu iki teknoloji devi, milyarlarca dolarlık bir yapay zeka çipi anlaşması için görüşmeler yürütüyor — ama arka planda ise Tayvan, Çin ve Japonya arasındaki siyasi gerilimler, teknoloji savaşının gerçek yüzünü gösteriyor. Bu sadece bir iş anlaşması değil; dünya çapında veri, çip ve algoritmalar için yeni bir soğuk savaşın başlangıcı.
Tayvan: Yapay Zeka İçin Küresel Merkez
20 Kasım 2024'te Tayvan'da açılan Google'ın ABD dışındaki en büyük yapay zeka altyapı mühendislik merkezi, sadece bir ofis değil, bir stratejik hamle. Aamer Mahmood, Google Cloud Platform Altyapı Mühendisliği Başkan Yardımcısı, bu tesisin sadece yeni teknolojileri test etmek için değil, aynı zamanda “tüm ekosisteme yapılan bir yatırım” olduğunu vurguladı. Neden Tayvan? Çünkü burada, dünyanın en büyük sözleşmeli çip üreticisi TSMC yer alıyor. TSMC'nin ürettiği çipler, Nvidia'nın en yeni GPU'larını, Google'ın TPU'larını ve hatta Çinli yapay zeka firmalarının kendi çiplerini barındırıyor. Tayvan, teknoloji dünyasında bir kilit nokta — ve bu yüzden, Çin’in bu adaya olan baskısı da giderek artıyor.
Çin'in Yapay Zeka Patlaması
Çin'de yapay zeka kullanıcı sayısı, 2025 yılının ilk yarısında 515 milyona ulaştı. Bu rakam, 2024’e kıyasla iki kattan fazla artış anlamına geliyor. Neden bu kadar hızlı? Çünkü Çin, artık sadece yüz tanıma ve gözetim sistemleriyle sınırlı değil. Üretken yapay zeka modellerinde hızla ilerliyor. DeepSeek adlı bir Çinli şirket, 20 Ocak 2024'te piyasaya sürdüğü DeepSeek-R1 modeliyle, OpenAI’nin ChatGPT, Google’ın Gemini ve Anthropic’in Claude modellerini uluslararası testlerde geride bıraktı. CEO Wang, CNBC’ye verdiği röportajda açıkça söyledi: “ABD ile Çin arasındaki rekabet bir ‘yapay zeka savaşına’ dönüştü.” Ve ekledi: “Biz, Nvidia’dan çok daha fazlasına sahibiz.”
Bu ifade, sadece bir gurur beyanı değil. 2017'de Şi Cinping başkanlığı altında Çin, 2030 yılına kadar yapay zeka alanında küresel lider olma hedefini açıklamıştı. Başlangıçta üretken AI’ya sıkı kısıtlamalar getirilmişti — ama ChatGPT’nin patlaması, Çin’i bir an önce geri kalmamak için yollarını değiştirmeye zorladı. Artık, düşük maliyetli, az çip tüketen modeller geliştiriliyor. DeepSeek-R1 gibi modeller, Nvidia’nın pazar payını tehdit ediyor. Ve bu, sadece teknolojik bir rekabet değil, ekonomik ve stratejik bir direniş.
Google ve Meta: Nvidia'nın Yerini Almak İçin
Meta, 2022’den beri Nvidia’nın en büyük müşterilerinden biri. ABD’de 600 milyar dolarlık altyapı yatırımı duyurmuştu — ama artık, bu bağımlılığı azaltmak istiyor. Neden? Çünkü Nvidia’nın çipleri pahalı, tedarik zinciri hassas ve siyasi riskler artıyor. Meta, 2025’te Google Cloud üzerinden TPU çipleri kiralayıp, 2027’ye kadar tüm veri merkezlerinde bu çipleri kullanmayı planlıyor. Bu anlaşma, Google’ın Nvidia’nın yıllık gelirlerinin yaklaşık %10’una denk bir gelir elde etmesini sağlayabilir. Ama daha da önemlisi: bu, Nvidia’nın tekelleşmiş pozisyonuna ilk büyük darbe olabilir.
Google, hem TPU hem de Nvidia GPU’larına destek vermeye devam edeceğini açıkladı. Ama bu, bir “ikili strateji” değil, bir “kaçış yolu” olarak görülüyor. Eğer Çin, Tayvan’a yönelik ekonomik baskıları artırırsa — TSMC çiplerinin tedariki zorlaşabilir. Meta’nın bu hamlesi, teknoloji dünyasında “çip bağımlılığı” kavramının sonunu işaret ediyor. Artık, bir şirketin tek bir tedarikçiden bağımlı olması riskli.
Japonya ve Çin: Diplomatik Sıcağı
26 Kasım 2024’te, ABD Başkanı Donald Trump, Şi Cinping ve Fumio Kishida ile ayrı ayrı görüşmeler yaptı. Neden? Çünkü Japonya’nın Tayvan savunmasıyla ilgili açıklamaları, Çin’i büyük bir öfkeye sürükledi. Kishida, Tayvan’a yönelik bir Çin saldırısı durumunda Japonya’nın nasıl tepki vereceğini açıkladı — ve bu, Çin’in “uzlaşma için alan kalmadığı” mesajını vermesine neden oldu. Çin, Japonya’ya seyahat uyarıları, ithalat kısıtlamaları ve kamu kurumları için uyarılarla ekonomik baskı uygulamaya başladı. Analistler, bu durumun Güney Kore ve Avustralya’ya yönelik önceki Çin baskısı kampanyalarını andırıyor. Ama bu sefer, sadece balık ve kömür değil — çip ve yapay zeka tedarik zincirleri de risk altında.
Ne Olacak Sonra?
2025’te, Google ve Meta’nın çip anlaşması resmi hale gelirse, küresel yapay zeka altyapısında bir devrim başlayacak. TSMC’nin çipleri, ABD, Çin ve Japonya arasında bir “teknolojik soğuk savaş”ın odağı olacak. Çin, DeepSeek gibi şirketlerle maliyet avantajını kullanarak, ABD’nin teknolojik üstünlüğünü zayıflatacak. Meta, Google’a güvenerek Nvidia’dan kurtulmaya çalışıyor. Tayvan ise, teknoloji dünyasının en kritik noktalarından biri olarak, siyasi çatışmaların merkezinde kalıyor.
Yapay zeka artık sadece bir yazılım değil. Çipler, veri merkezleri, algoritmalar ve siyasi kararlar birleştiğinde, bu bir ekonomik ve stratejik savaşa dönüşüyor. Ve bu savaşın kazananı, en iyi algoritmayı değil, en güvenli tedarik zincirini, en az bağımlılığı ve en fazla esnekliği sağlayan ülke olacak.
Sıkça Sorulan Sorular
Google'ın TPU çipleri, Nvidia GPU'larından daha mı verimli?
Evet, özellikle yapay zeka eğitiminde. TPU'lar, Nvidia'nın GPU'larına göre daha düşük maliyetli ve daha verimli çalışır — özellikle büyük dil modelleri için. Google, TPU'ları kendi veri merkezlerinde yıllardır kullanıyor, ancak şimdi Meta gibi dış müşterilere de hizmet vermek istiyor. Bu, Nvidia'nın pazar payını tehdit ediyor ve teknoloji sektöründe yeni bir denge yaratıyor.
Tayvan, neden yapay zeka savaşında bu kadar kritik?
Çünkü Tayvan, dünyanın en büyük çip üreticisi TSMC'ye ev sahipliği yapıyor. TSMC'nin ürettiği çipler, Nvidia, Apple, Google ve hatta Çinli yapay zeka şirketleri tarafından kullanılıyor. Tayvan’ın çipleri, küresel yapay zeka ekosisteminin temelini oluşturuyor. Bu yüzden, Çin’in Tayvan’a baskıları, teknoloji tedarik zincirlerini doğrudan etkiliyor.
DeepSeek-R1, ChatGPT ve Gemini'yi nasıl yendi?
DeepSeek-R1, çok daha az çip ve düşük maliyetle geliştirildi. ABD’deki modeller gibi büyük veri setlerine değil, daha akıllı algoritmik optimizasyonlara dayanıyor. Uluslararası testlerde, hem cevap kalitesi hem de mantıksal çıkarım yeteneğinde üstünlük sağladı. Bu, Çin’in “maliyet avantajı” stratejisinin başarıyla uygulandığını gösteriyor — ve bu, ABD firmalarının pazar stratejilerini yeniden düşünmesini zorunlu kılıyor.
Japonya'nın Tayvan açıklamaları neden Çin için bu kadar hassas?
Çin, Tayvan’ı kendi toprakları olarak görüyor ve herhangi bir dış müdahaleyi “iç işleri” olarak kabul ediyor. Japonya’nın Tayvan savunması konusunda açıkça durum alması, Çin’in “sınır” çizgisini aşmış anlamına geliyor. Bu, yalnızca siyasi bir tepki değil, ekonomik ve teknolojik cezalarla cevaplanan bir tehdit olarak görülüyor — çünkü Japonya, çip tedarik zincirinde de önemli bir oyuncu.
2030'a kadar Çin, yapay zeka alanında ABD'yi geçebilir mi?
Eğer tedarik zinciri sorunlarını aşarsa, evet. Çin, maliyet avantajı, büyük veri ve devlet desteğiyle hızla ilerliyor. ABD, teknolojik öncülüğü koruyor ama maliyetler ve siyasi riskler artıyor. Çin’in DeepSeek gibi şirketlerinin başarısı, ABD firmalarının “kalan” stratejilerini sorgulatıyor. 2030’da liderlik, teknolojik kaliteden çok, tedarik güvenliği ve ölçeklenebilirlikle belirlenecek.
Meta'nın Google'a yönelmesi, Nvidia'nın geleceği için ne anlama geliyor?
Nvidia, yapay zeka çip pazarında %80’den fazla paya sahip — ama Meta’nın TPU’lara geçişi, bu tekelleşmenin ilk büyük çatlak. Eğer diğer büyük şirketler de bu yola girerse, Nvidia’nın gelirleri %10-15 oranında düşebilir. Bu, teknoloji sektöründe bir “çip çeşitliliği” çağının başlangıcı olabilir — ve bu, tüketiciler için daha düşük fiyatlar, daha fazla yenilik anlamına geliyor.